براهین اثبات وجود خدا از دیدگاه امیرالمومنین 12
ویژگی‌های برهان نظم
1. برهان نظم بر دو مقدمه استوار است: نخستین آن حسی است، و دیگری عقلی است.
مقدمة حسی: آدمیان به راهنمایی حس خود، پدیده‌هایی را می‌یابند که همگی مقهور نظم و انسجامی شگفتند.
مقدمة عقلی: به حکم عقل، هر پدیدة نظام‌مند و منسجم، مخلوق و مصنوع ناظمی حکیم و ذی‌شعور است.
هر یک از این دو مقدمه به ترتیب در دو روایت زیر، از زبان حضرت علی7 بیان شده است: «هل یکون بنأ من غیر بان؛ آیا بنایی هست که سازنده نداشته باشد.»
آثار شتر بر شتر دلالت می‌کند، و آثار درازگوش بر درازگوش و آثار قدم بر رهگذر. پس ساختار آسمانی با این لطافت و مرکز زمینی با این غلظت، چگونه دلالت بر لطیف خیبر و آگاه نکند.
از این دو تعبیر حضرت به خوبی می‌توان به اصل سنخیت پی برد. بنابراین نظم - به حکم عقل دلالت بر ناظِم آگاه و با تدبیری می‌کند.
2. برهان نظم نیاز به اثبات ندارد. همین اندازه که بعضی از موجودات پیرامون خود را - و یا حداقل وجود خود را منظم یافتیم، برای نتیجه‌گیری کافی است. به گفتة متین حضرت در نهج‌البلاغه:
«پس به خورشید و ماه و گیاه و درخت و آب و سنگ و گردش شب و روز… بنگرید! پس وای بر آن که ایجادکننده را انکار کرده، به نظم‌آورنده را باور ندارد.»
3. برهان نظم پویا است؛ یعنی با پیشرفت علم، اسرار نظام‌مند موجودات بیش از پیش کشف می‌شود و آدمی بیش‌تر از پیش مبهوت این ساختارهای منظم و پیچیده می‌شود و دست توانای ناظم حکیم برای او آشکارتر می‌گردد
