قرطاس

یا رب

علل و انگیزه قیام حضرت، از چند نظر قابل بررسی است که مهم ترین آن ها عبارت است از:

ب: امتحان دیگران و نیل به مقامات عالی برای خود آن حضرت

چنان که از آیات متعدّد قران کریم برداشت می شود، خداوند بشر را بدون امتحان رها نخواهد کرد. خوبان، به واسطه امتحان به اعلی درجه‌ی کمال عروج و بَدان به ادنی منزلت پستی نزول خواهند نمود.
البته امتحان برای کسانی که در رأس خوبی ها قرار دارند و به مقام «مخلَصین» رسیده اند، به معنای آزمایش نیست؛ زیرا آن ها از چنین امتحانی خلاص شده اند؛ بلکه، امتحان آن ها همچون سیّد الشهدا (علیه السلام) تنها پیاده کردن عبودیت و رسیدن به مقام «و انّ لک فی الجنان لدرجات لن تنالها الّا بالشّهاده» (بحار الانوار، ج 44ص328) «و برای تو در بهشت ها، درجات و مقاماتی است که جز با شهادت به آن ها نخواهی رسید» است.
در واقع، امتحان برای مومنان، حرکت به سوی مقام «مخلَصین» و برای آن حضرت، ظهور دادن عبودیت و خصیصه ای است که خداوند برای وی قرار داده، و برای کفّار و تبهکاران نیز ظهور خبث باطنی آن‌هاست.

به هر یک از اقسام امتحان در کلمات آن حضرت و غیر او اشاره‌هایی شده است که به ذکر برخی از آن‌ها می پردازیم:

1.حضرت در کلامشان با گروه های جنّ فرمود:
« وَ إِذَا أَقَمْتُ بِمَكَانِي فَبِمَا ذَا يُبْتَلَى هَذَا الْخَلْقُ الْمَتْعُوسُ وَ بِمَا ذَا يُخْتَبَرُون‏» (بحار الانوار ج 44،ص331)
و اگر من در جای خود بمانم، این قوم هلاک شده به چه چیزی امتحان گردند؟ و با چه چیزی خوبان از بدان جدا شوند؟

2. در خطبه فاطمه صغری (علیها سلام) نیز چنین آمده است:
«إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ ابْتَلَانَا اللَّهُ بِكُمْ وَ ابْتَلَاكُمْ بِنَا فَجَعَلَ بَلَاءَنَا حَسَناً» (ذریعه النجاه، ص172)
همانا ما اهل بیتی هستیم که خداوند متعال ما را با شما، و شما را با ما امتحان نمود، و امتحان ما را نیکو قرار داد.