قرطاس

موضوع
متکلمان درباره موضوع علم کلام، هم‌رأی نیستند. برخی معتقدند این علم موضوع مشخصی ندارد؛ اما آنان که معتقدند علم کلام موضوع دارد، هر یک موضوعی برای این علم بیان کرده‌اند. مهم‌ترین آنها این موارد است: موجود بما هو موجود، معلومات خاص (معرفت‌هایی که برای اثبات عقاید دینی از آنها استفاده می‌شود)،  وجود خداوند و وجود ممکنات، ذات خداوند و صفات او،عقاید دینی.همچنین گفته شده است تحول و تکامل علم کلام در طول تاریخ موجب شده است موضوع آن در زمان‌های مختلف، متفاوت باشد.

اهداف و فایده‌ها
متفکران مسلمان اهدافی برای علم کلام برشمرده‌اند؛ از جمله:

استنباط و استخراج عقاید اسلامی (دین‌شناسی تحقیقی)،
توضیحِ مفاهیم و مسائل اعتقادی اسلامی،
ارائه منظم آموزه‌های اعتقادی،
اثبات اعتقادات و آموزه‌های دینی،
دفاع از عقاید دینی در برابر شُبهه‌ها و ایرادها.

روش
علم کلام متناسب با اهداف، رویکردها، مسائل و مخاطبان مختلفی که دارد، از روش‌های مختلفی در استدلال‌هایش استفاده می‌کند. گفته‌اند این علم برای شناخت عقاید دینی و اثبات آنها، نیازمند روشی است که یقین‌آور باشد؛ مثل روش قیاس (قیاسِ منطقی)؛ اما برای دیگر اهدافش که ازجمله آنها دفاع از عقاید دینی است، افزون بر روش‌های یقین‌آور، می‌تواند از دیگر روش‌ها استفاده کند؛ روش‌هایی چون تمثیل، خطابه، جدل و انواع روش‌های عقلی و نقلی و حتی تجربی و تاریخی.