قرطاس

یا رب

سفسطه یکی از عادات مرسوم بسیاری از ما در بحث کلامی ست.
این روش مباحثه را گویی ناخواسته در درون جامعه ایرانی آموخته ایم و از بلندپایه ترین مسئول تا خرده‌پاترین فرد جامعه خواسته یا ناخواسته از آن بهره می برند.
اما سفسطه چیست و چگونه می توان از آن برحذر بود؟
سوفسطائیان گروهی از سخنوران یونان باستان بوده که به مهارت در جدل و بحث مشهور بوده اند. آنقدر که ادعا میکرده اند میتوان در بحث و جدل در هر صورت پیروز شد بدون آنکه لزوما حق با آنها باشند. حتی مشهور است که این هنر مجادله را به دیگران نیز آموخته و از این راه کسب درآمد میکرده اند. واژه سفسطه نیز از نام همین گروه نشات گرفته. سقراط و افلاطون از جمله فیلسوفانی بوده اند که شدیدا مخالف سوفسطائیان بوده و اعتقاد داشته اند شرکت در مباحثه باید نه به قصد پیروزی بر طرف مقابل که به منظور دست یافتن به حق و حقیقت از راه گفتگو و شنیدن استدلال های حریف باشد.
سفسطه هنر همیشه بر حق بودن

سفسطه

آرتور شوپنهاور، نویسنده و فیلسوف آلمانی ( ۱۷۸۸ _ ۱۸۶۰م ) سی و هشت راهکار مورد استفاده سوفسطائیان برای پیروزی در مباحثه را در رساله ای با شرح و تفصیل بازنویسی کرده و گرچه در زمان حیاتش از انتشار آن خودداری میکند، اما در یکی از کتاب های دیگرش مینویسد: “حدود چهل فقره از این ترفند ها را طراحی و تالیف کرده بودم، اما حالا مایل به افشای همه این مخفی گاه های کوته بینی و ناتوانی نیستم. کوته بینی و ضعفی که با لجاجت، نخوت و فریبکاری پیوندی نزدیک دارد". اصل این رساله پس از مرگ شوپنهاور ابتدا به زبان انگلیسی ترجمه و منتشر شد.

شوپنهاور در کتاب هنر هیشه بر حق بودن، رهنمودهایی برای غلبه بر حریف در بحث و مجادله بیان می کند. در این رهنمودها به ظاهر آنچه اصل است غلبه بر حریف به هر تدبیری است، و غالباً مطالبی آمده است که جنبه جدلی دارد، نه استدلالی. با این حال، از منظری دیگر، خواننده در این کتاب با برخی آفات بحث و استدلال آشنا میشود، آفاتی که به کرات در گفتگوها و بحثهای روزمره رخ می دهد. او در این کتاب، ما را به پرهیز از بحث با عوام الناس امر می کند. جر و بحث با عوام الناس فقط انسان را به بی انصافی، سفسطه و فریبکاری وا می دارد و نتیجه همیشه نفرت انگیز است. شوپنهاور معتقد است : هنر مباحثه جدلی یعنی شخص فارغ از درستی یا نادرستی موضعش، از آن عقب نشینی نکند.