قرطاس

یا رب

21ـ حد قرآن

در حدیث است كه:

اِنْ لِلْقُرآنِ ظَهْراً وَ بطْناً وَ حَدّاً وَ مطلَعاً؛ قرآن، ظاهری و باطنی دارد، و حدی و مطلعی دارد.

و غرض از حد، آن اندازه از معنی است كه دیگران نمی‌توانند از آن تجاوز كنند، یعنی عجزِ مردم، آنها را از تجاوز منع می‌كند.

22ـ فرق قرآن و حدیث قدسی

قرآن مجید با همان الفاظ، معانی و ترتیب خاصّش از جانب پروردگار بر پیامبر اكرم،‌(صلوات الله علیه و آله)، در مقام تحدی و اعجاز نازل شده است و معجزه می‌باشد و هیچ كس

قادر به

آوردن مانند آن ـ‌به جهت رفعت كلام پروردگار متعال‌ـ نیست ولی حدیث قدسی گرچه مانند قرآن، از جانب پروردگار است، لكن در مقام تحدی و اعجاز نبوده و معجزه به

شمار نمی‌آید، مانند این حدیث قدسی:

ألصَّوْمُ لی وَ أنَا أجْزی بِهِ؛ روزه مخصوص من است، و من خود جزای آن می‌باشم.

23ـ وجوه

اگر در لفظ یا عبارتی چند معنا احتمال رود، این معانی را وجوه گویند. بدین معنا كه عبارت مذكور را بتوان بر چند وجه تعبیر كرد و هر وجهی را تفسیری شمرد.

24ـ نظایر

نظایر، در الفاظ و تعابیر مترادفه به كار می‌رود و آن هنگامی است كه چند لفظ (كلمه یا جمله) یك معنای تقریبی واحد را افاده كنند. این بیشتر در الفاظی یافت می‌شود

كه دارای معانی متقارب و مترادف باشند و جدا ساختن آنها، گاه دشوار می‌نماید.

25ـ تحدّی

مبارزه‌طلبی و دعوت نمودن منكران نبوّت، برای آوردن مثلی برای معجزه را تحدی گویند. تحدّی اختصاص به اعجاز قرآن ندارد بلكه معجزات پیامبران گذشته نیز همواره

همراه تحدّی بوده است.

26ـ تحریف

تحریف در اصطلاح به هفت معنا آمده است:

1ـ تحریف در دلالت كلام؛ یعنی تفسیر و تأویل ناروا،

2ـ ثبت آیه یا سوره در مصحف بر‌خلاف ترتیب نزول،

3ـ اختلاف قرائت كه بر‌خلاف قرائت مشهور باشد،

4ـ اختلاف در لهجه،

5ـ تبدیل كلمات؛ یعنی لفظی را از قرآن برداشتن و مرادف آن را جایگزین كردن،

6ـ افزودن بر قرآن،

7ـ كاستن از قرآن.

27ـ سوره

برای لفظ سوره معانی گوناگونی ذكر كرده‌اند، از جمله:

1ـ مخفَّف و تسهیل‌یافته، در این صورت، سؤره، تلفظ می‌شود كه در اصل به معنای باقی‌مانده آشامیدنی در ظرف می‌‌باشد و چون سوره قرآن قطعه و قسمتی از آن

است، بدین جهت سوره‌اش نامیده‌اند.


2ـ سوره از سور، به معني حصار و بارة شهر است، چون سورة قرآن، پيرامون آياتي را احاطه كرده و آنها را گرد هم به صورت واحدي درآورده و نيز همچون بارة شهر، بلند مرتبت و رفيع است، آن را سوره مي‌نامند.

3ـ سوره از سوار است كه معرب دستواره (= ‌دستبند) مي‌باشد و چون سورة قرآن مانند دستواره‌اي آياتي از قرآن را در‌بر‌گرفته است سوره ناميده شده است.

4ـ مقام و منزلت رفيع.

5ـ سوره از تصور (= ‌تصاعد و تركيب) است و از كلمة تَسَوَّرُوا در آية «إِذْ تَسَوَّرُوا الِْمحْرابَ» همين معني اراده شده است زيرا سوره‌هاي قرآن بر روي هم قرار گرفته‌اند، لذا آنها را سوره مي‌نامند.

28ـ آيه

آيه، بخشي از حروف، كلمات يا جمله‌هايي است كه از طريق نقل و روايت، حدود آن مشخص شده است.

واژة آيه داراي معاني گوناگون است، از جمله:

1ـ علامت و نشانه، از آن جهت كه هر آيه‌اي از قرآن، نشانة صدق و راستي آورندة آن؛ و علامت عجز و ناتواني مخالفان؛ و حاكي از انقطاع و جدايي آن از ما‌قبل و مابعد آن است.

2ـ جماعت، از آن رو كه هر آيه، از جماعت و تعدادي حروف، كلمات يا جمله‌ها، تشكيل يافته است.

3ـ امر عجيب و شگفت‌آور، زيرا هر آيه در همان حد كوتاه و محدود خود، از نظر لفظ و مدلول، در حد اعجاز قرار دارد و عجيب و شگفت‌آور است.