قرطاس

آیا «جوهر»، جنس است؟

فیلسوفان مسلمان بر این باورند که «جوهر»، جنس برای مقولات تحت جوهر است؛[1] یعنی «جوهر» جنس‌الاجناس‌ است‌ و اقسامی‌ که‌ برای‌ آن‌ برشمرده‌اند انواع‌ آن‌ به‌ حساب‌ می‌آیند؛ انواع‌ تحت‌ جنس‌ جوهر، عبارت‌اند از: جسم‌، مادّه‌، صورت‌، نفس‌ و عقل‌، که‌ اشخاص‌ و افراد آنها در خارج‌ موجودند. [2]
برخی از فلاسفه، برای‌ اثباتِ جنس بودن‌ جوهر برای‌ ماهیاتِ نوعی تحت‌ آن‌، استدلال‌ می‌کنند‌ که‌ احتیاج‌ ماهیات‌ عرضی‌ در وجود خارجی‌شان‌ به‌ موضوعی‌ که‌ بی‌نیاز از آنها باشد مستلزم‌ آن‌ است‌ که‌ در خارج‌ ماهیتی‌ باشد که‌ ذاتاً موضوع‌ آن‌ اعراض‌ و بی‌نیاز از آنها باشد؛ زیرا‌ اگر چنین‌ موضوعی‌ نباشد، زنجیره این‌ نیازمندی‌ تا بی‌نهایت‌ ادامه‌ می‌یابد، و در این‌ صورت‌ هیچ‌ ماهیتی‌ تحقق‌ نخواهد یافت‌.[3]

[1]. ر. ک: ابو نصر الفارابى، المنطقیات للفارابى، ج3، ص 75، قم، مکتبة آیة اللّه المرعشى، چاپ اول، 1408ق؛ شیخ الرئیس ابن سینا، الشفاء(المنطق)، ص 63، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، چاپ، 1404ق.
[2]. ر. ک: 785 و 41922.
[3]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمه، ص 91، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق.